Czym jest słuch fonematyczny?

     Słuch fonematyczny, zwany także fonemowym, jest jednym z kilku rodzajów słuchu. Podstawowym i najważniejszym jest słuch fizjologiczny, czyli zdolność słyszenia, odbierania dźwięków w ogóle. Kolejnym rodzajem, służącym wychwytywaniu różnic pomiędzy podobnie brzmiącymi słowami i wykształceniu prawidłowej wymowy jest słuch fonematyczny. Odrębnym rodzajem słuchu, charakterystycznym jedynie dla niektórych osób, jest słuch muzyczny. Słuch fonematyczny jest umiejętnością odróżniania poszczególnych dźwięków, głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych. Umożliwia prawidłowe dzielenie wyrazów na sylaby czy głoski. Zdolność ta kształtuje się u dzieci w wieku 1–2 lat, kończy zaś w okolicach 6. lub 7. roku życia. Dzieci mające prawidłowo wykształcony słuch fonematyczny prawdopodobnie nie będą miały trudności z nauką czytania i pisania. Istnieje możliwość ćwiczenia słuchu fonematycznego.

Zaburzenia słuchu fonematycznego

          Nieprawidłowo rozwinięty słuch fonematyczny może prowadzić do zaburzeń rozwoju mowy, a w konsekwencji do problemów w postaci dysleksji czy dysortografii. Zaburzenia słuchu fonematycznego mogą prowadzić do opóźnienia rozwoju mowy, wad wymowy, a także do posiadania przez dziecko wyjątkowo ubogiego słownictwa. Zaburzenia tego rodzaju skutkują często pojawieniem się problemów w szkole: trudności z zapamiętywaniem, uczeniem się języków obcych, tabliczki mnożenia, rozróżnieniem zmiękczeń, opuszczaniem końcówek wyrazów, a nawet problemami z pisaniem krótkich opowiadań. Ponieważ konsekwencje niedorozwoju słuchu fonematycznego są dość poważne, istotna jest wczesna diagnostyka i wprowadzenie specjalnych ćwiczeń. Badanie słuchu fonematycznego odbywa się za pomocą specjalnego testu opracowanego przez logopedę. Zaburzenia słuchu mogą występować nie tylko u dzieci, ale także u dorosłych. Mogą również mieć różne nasilenie, od niewielkiego poprzez umiarkowane aż po głębokie, będące najczęściej konsekwencją uszkodzenia mózgu.

Ćwiczenia słuchu fonematycznego

      Co ważne, słuch fonematyczny można ćwiczyć i wypracowywać, dlatego tak istotne jest wczesne wykrycie nieprawidłowości. Ćwiczenia słuchu fonematycznego odbywają się u logopedy, a metod na jego kształcenie jest dużo. Jakie czynności zaliczamy do ćwiczeń rozwijających słuch fonematyczny?

• nauka wierszy, rymowanek i piosenek,
• wyodrębnianie głosek i sylab w wyrazie,
• odtwarzanie rodzaju usłyszanego dźwięku,
• rozpoznawanie poszczególnych dźwięków,
• tworzenie wyrazów z rozsypanek,
• dobieranie rymujących się słów,
• odtwarzanie rytmu poprzez wyklaskiwanie go,
• pokazywanie, skąd pochodzi dźwięk,
• pokazywanie obrazków zaczynających się na konkretną głoskę,
• segregowanie obrazków pod kątem konkretnych głosek.

Ćwiczenia na słuch fonematyczny to także zabawy w tzw. złośliwe echo, polegające na podawaniu słowa o przeciwnym znaczeniu niż usłyszane. Ćwiczenia tego typu wprowadzane są już w przedszkolach, gdzie dzieci uczą się rytmu wyrazów, sylabizowania i głoskowania, poprzez wybijanie rytmu czy dzielenia wyrazów na części.

Przyczyny zaburzeń słuchu fonematycznego

         Zaburzenia słuchu fonematycznego mogą wynikać z nieprawidłowego rozwoju lub zaburzeń słuchu fizjologicznego. Przyczynami zaburzeń słuchu fonematycznego mogą być anomalie związane z aparatem słuchu (wszelkie niedosłuchy, choroby uszu). Poważniejszymi przyczynami są uszkodzenia mózgu oraz obniżona sprawność intelektualna. Słuch fonematyczny jest niezbędny do prawidłowego odbioru rzeczywistości i nieodzowny w procesie edukacji.

Zaburzenia słuchu fonematycznego mają poważne konsekwencje, widoczne w całym życiu człowieka. Istotne jest jak najwcześniejsze wykonanie diagnostyki oraz wdrożenie ćwiczeń pomagających osobom z niedoborem słuchu fonematycznego. Zapobiegnie to licznym problemom, na które skazane zostaje dziecko w wieku szkolnym z niezdiagnozowanym niedosłuchem fonematycznym. Pierwszym miejscem, gdzie mogą zostać zauważone wspomniane problemy, jest najczęściej przedszkole.

                     mgr Ewa Lisowska, neurologopeda

Jak stymulować rozwój mowy?

1. Mów do dziecka już od pierwszych chwil jego życia

Dzieci zanim zaczną mówić, uczą się odbierać mowę i przechowują słowa w swoim umyśle. Rozumienie mowy pojawia się znacznie wcześniej niż jej produkcja. Dlatego niesamowicie ważne jest to, by otaczać dziecko mową już od pierwszych dni jego życia. Opowiadaj dziecku o wszystkim co się wokół niego dzieje. Mów wyraźnie i nie spieszczaj słów.

2. Mówiąc do dziecka zwracaj uwagę na to, by widziało Twoją twarz

Podczas zabawy/rozmowy z dzieckiem ważne jest to, by zejść do jego poziomu. Sadzanie dziecka podczas zabawy (czytania) naprzeciwko pomaga w tym, aby znaleźć się w centrum jego uwagi. Jeśli dziecko bawi się na dywanie, to też na nim usiądź, ponieważ dzięki temu dziecko ma możliwość obserwowania ruchu i układu naszych ust, warg, języka oraz naśladowania tych układów. Podczas spaceru z niemowlakiem zadbaj o to, by wozić dziecko przodem do siebie, to świetna okazja do tego, by śpiewać dziecku, opowiadać o tym co nas otacza i rozmawiać. W procesie nabywania mowy zmysł wzroku pełni niezwykle ważna rolę. Dlatego tak ważne jest nawiązywanie kontaktu wzrokowego w trakcie rozmowy/czytania/zabawy z dzieckiem.

3. Wyliczanki i zabawy paluszkowe

Zabawy paluszkowe można stosować od najwcześniejszych dni życia dziecka, ponieważ już wtedy dzieci bardzo interesują się swoim ciałem. Niemowlęta mając około 3. miesięcy z ciekawością zaczynają oglądać swoje rączki i śledzą wzrokiem ich ruch. Natomiast starsze dzieci z uwagą powtarzają pewne ruchy i łączą je w różny sposób, a tym samym ćwiczą precyzję rąk. W zasadzie wszystko, czego nauczą się dzieci podczas takiej zabawy, będzie im przydatne w późniejszym dzieciństwie, ponieważ sprawne ręce ułatwiają naukę ubierania się, manipulowania różnymi przedmiotami, pisania i rysowania.

4. Śpiewajcie piosenki i słuchajcie muzyki

Śpiewanie piosenek i słuchanie muzyki ma duży wpływ na rozwój słuchu, a także wspomaga rozwój mowy. Dzieci, którym się śpiewa od pierwszych dni ich życia, a nawet już w okresie prenatalnym (ok. 20. tygodnia życia płodowego ujawnia się wrażliwość słuchowa i dziecko zaczyna odbierać dźwięki, które dobiegają spoza ciała matki), więcej gaworzą i wokalizują, są bardziej radosne i szczęśliwe. Muzyka przetwarzana jest przez prawą półkule mózgu, natomiast mowa przez lewą (u osób praworęcznych). Śpiewanie jest połączeniem muzyki i mowy, dlatego rewelacyjnie wpływa na rozwój mózgu i wspomaga współpracę obydwu półkul. Śpiewanie wzbogaca zasób słownictwa, wspomaga koordynację słuchowo-ruchową, uczy schematu ciała i orientacji przestrzennej. Dziecko podczas śpiewania trenuje swoje narządy mowy i wzmacnia aparat głosowy. Śpiewaj z dzieckiem piosenki z jednoczesnym pokazywaniem, dzięki temu dziecko uczy się na przykład części ciała.

5. Grajcie na instrumentach

Podczas wspólnej zabawy wykorzystajcie instrumenty muzyczne. Polecam wziąć dwa bębenki na przykład jeden mały, a drugi duży – na małym gramy cicho, a na dużym głośno. Dziecko uczy się wtedy różnicowania dźwięków – głośno i cicho, a także poznajemy nowe słowa. Takie ćwiczenia uwrażliwią dziecko na bodźce słuchowe, pobudzą koncentrację i spostrzegawczość.

6. Wykonajcie ćwiczenia oddechowe

Mówienie jest nierozłącznie związane z oddychaniem. Właściwy oddech podczas wypowiedzi to szybki wdech (bez unoszenia ramion) i długi, powolny wydech, w trakcie którego realizowana jest wypowiedź.

Ćwiczeń oddechowych nie należy wykonywać zbyt długo, by nie dopuścić do hiperwentylacji i zmęczenia.

* Niezwykle ważne jest, aby obserwować sposób oddychania dziecka w spoczynku na przykład podczas snu, zabawy, czytania książki itd. Jeśli dziecko ma ciągle otwartą buzię i nawykowo oddycha przez usta, należy skonsultować się z laryngologiem, ponieważ kluczowe jest to, by odnaleźć przyczynę.

7. Naśladujcie odgłosy zwierząt i odgłosy otoczenia

Razem z dzieckiem słuchaj odgłosów otoczenia, nazywaj je, a potem razem je naśladujcie na przykład:

pukanie do drzwi (puk puk)

gotująca się woda (bul bul)

kapanie wody (kap kap)

dźwięk pralki (bu bu)

miauczenie kota (miau miau)

szczekanie psa (hau hau)

Odgłosy zwierząt można łączyć z przygotowanymi wcześniej obrazkami.

8. Ćwiczcie narządy artykulacyjne

Sprawne funkcjonowanie narządów mowy jest podstawowym warunkiem do tego, by dziecko prawidłowo realizowało głoski. Zachęcajmy dziecko do powtarzania samogłosek (a, o, u, e, i, y). Można połączyć naśladowanie samogłosek z zabawą na przykład: samolot leci – uuu, lala idzie spać – aaa, tata jest zdziwiony – ooo.

Ćwiczenia, które usprawniają narządy mowy to także: kląskanie, parskanie, wysyłanie buziaków, robienie z buzi balonika, mycie językiem policzków. Wystarczy kilka minut dziennie takiej zabawy.

9. Ćwiczcie dłonie

W strukturze mózgu pola ruchowe ręki sąsiadują z polami, które odpowiedzialne są za ruchy narządów mowy. Dlatego usprawnianie dłoni dziecka wpływa na usprawnianie mowy dziecka.

Dłonie dziecka można usprawniać już od urodzenia na przykład poprzez masażyki, zabawy paluszkowe czy dotykanie różnych faktur.

Pamiętajmy, że dziecko może usprawniać swoje dłonie podczas codziennych czynności samoobsługowych na przykład jedzenia, ubierania się czy mycia. Dlatego tak ważne jest to, by dać dziecku przestrzeń, aby mogło wykonywać te czynności samodzielnie.

Zabawy wspierające pracę dłoni:

malowanie i kolorowanie

wydzieranie

nawlekanie na koraliki

przesypywanie piasku

lepienie z plasteliny

zapinanie guzików

przyczepianie spinaczy

zakręcanie i odkręcanie nakrętek

przenoszenie szczypcami drobnych elementów np. pomponików

10. Czytajcie książki

Nie od dziś wiadomo, że czytanie dziecku bajek i książek pozytywnie wpływa na rozwój jego mowy. Dla niemowląt fantastycznie sprawdzą się książeczki kontrastowe, ponieważ przyciągają uwagę maluszków. Książeczki manipulacyjne i sensoryczne rozwijają zdolności motoryczne dziecka i działają na jego wyobraźnię i pobudzają zmysły. Jeśli dwulatek ma trudności ze skupieniem uwagi na książeczce, bo aktualnie jest na takim etapie rozwoju, że wszędzie go pełno i ma dużo energii, to możemy wybrać taką książeczkę, która ma dużo ciekawych ilustracji i będziemy opowiadać o tym co widzimy. Dobrym pomysłem jest te wybór książeczek z okienkami, ponieważ wzbudzają ciekawość dziecka.

Czytanie:

rozwija zdolności komunikacyjne

wzbogaca zasób słownictwa

pobudza do aktywności językowej

uczy rozumieć świat

rozwija myślenie przyczynowo-skutkowe

uczy rozumieć świat

rozwija wyobraźnię

11. Gotuj razem z dzieckiem

Wspólne gotowanie to przede wszystkim świetna okazja na spędzenie czasu razem z dzieckiem, ale także doskonały moment na to, by stymulować rozwój mowy dziecka i ćwiczyć motorykę małą – dziecko wzbogaca zasób słownictwa, ponieważ poznaje przedmioty kuchenne, nazwy przypraw i produktów. Ponadto to świetna okazja do zabawy sensorycznej – poznawanie nowych faktur i konsystencji, a także temperatury produktów.

Do prawidłowego rozwoju dziecko potrzebuje doświadczać świat wszystkimi zmysłami, musi dotknąć, poczuć, zobaczyć, powąchać. Podczas wspólnego gotowania dziecko dowie się co to znaczy – zimne, ciepłe, mokre, suche, gładkie, szorstkie itd.

12. Bawiąc się

Zabawa jest niezwykle ważną aktywnością w rozwoju dziecka. Zaproponujmy dziecku zabawę na niby, czyli zabawę symboliczną (np. w sklep, lekarza, strażaka), ponieważ to doskonale wpłynie na jego rozwój. Zabawa na niby bardzo intensywnie rozwija się między 3. a 4. rokiem życia. Dzięki temu dziecko kształtuje wiedzę o rzeczywistości, odtwarza codzienne sytuacje na przykład wizytę w przychodni i uczy się wchodzenia w nową rolę. Dzieci w takiej zabawie naśladują czynności, które przed chwilą zaobserwowali będąc na przykład w sklepie. Zabawa dostarcza dziecku dużo przyjemności, a przy tym niesie za sobą ogromne korzyści. Dziecko rozwija swoją wyobraźnię, bo patyk może stać się czarodziejską różdżką, a klocek staje się telefonem.

Neurologopeda mgr Ewa Lisowska

 WPŁYW PRZEROSTU MIGDAŁKA NA ROZWÓJ MOWY

               Migdałki spełniają szczególną rolę obronną. Ich budowa warunkuje, że zaliczane są do narządów limfatycznych, ponieważ przystosowują układ immunologiczny do otaczającego środowiska. Są barierą dla antygenów pokarmowych i oddechowych.

Trzeci migdał (czyli migdałek gardłowy) znajduje się na tylnej ścianie gardła nad podniebieniem miękkim i migdałkami podniebiennymi i pełni rolę ochronną przed infekcjami. Kiedy organizm dziecka walczy z infekcją, wówczas migdałek się powiększa. Jest to zupełnie naturalna reakcja ustroju. Jednakże, gdy infekcja się kończy, wszystko powinno wrócić do normy. Zdarza się jednak, że z czasem migdałki stają się niewydolne i wówczas pozostają nadmiernie powiększone, nawet wtedy, gdy choroba już dawno minęła.

 OBJAWY

Najczęstszym objawem przerostu migdałków podniebiennych i gardłowych są nawracające infekcje górnych dróg oddechowych. Przerost migdałka może zaburzać drożność nosa i w konsekwencji dziecko zaczyna oddychać ustami.

 Co powinno niepokoić?

• częsty ból gardła
• chrapanie
• zaburzenia snu
• nawracające zapalenia ucha środkowego
• powiększenie węzłów chłonnych szyi
• przewlekłe oddychanie przez usta
• głośne oddychanie

PRZYCZYNY

Najczęstszą przyczyną przerostu migdałka gardłowego są nawracają infekcje górnych dróg oddechowych. Przerośnięty migdałek gardłowy występuje często u dzieci między 3. a 10. rokiem życia dziecka, jest to okres, w którym odporność dziecka jest wystawiona na dużą próbę – kontakty rówieśnicze, żłobek, przedszkole.

Najczęstsze przyczyny:

wrodzony przerost migdałka

wskutek częstych infekcji bakteryjnych i wirusowych

jako następstwo alergii na alergeny wziewne i pokarmowe

U dzieci z przerostem migdałków, bardzo często występują zaburzenia oddychania i bezdechy senne, które są niebezpieczne, ponieważ prowadzą do przewlekłego niedotlenienia, co może być przyczyną zmian w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN), sercowo-naczyniowym, a także przekładać się na zaburzenia emocjonalne i intelektualne. Dzieci te są zazwyczaj ospałe, apatyczne, rozdrażnione, mają trudności z koncentracją uwagi i problemy w nauce.

KONSEKWENCJE

Trzeci migdał w znaczący sposób wpływa na utrudnienie poboru powietrza drogą nosową i może prowadzić do wielu powikłań. Dziecko oddycha wtedy przez usta, a to sprawia, że błona śluzowa jamy ustnej i gardła wysusza się, a następstwem tego jest większa skłonność do nawracających infekcji górnych dróg oddechowych. Zwiększa się skłonność do występowania zapalenia ucha środkowego lub wysiękowego zapalenia ucha środkowego. Często dochodzi również do zmiany barwy głosu (mowa nosowa), dziecko chrapie podczas snu.

SKUTKI:

• ciągle otwarta buzia
• oddychanie przez usta w ciągu dnia i podczas snu
• słabo rozwinięta klatka piersiowa
• wysychanie błony śluzowej jamy ustnej i gardła
• częste infekcje górnych dróg oddechowych
• bezdech senny
• przerywanie snu
• niedotlenienie
• ciągłe zmęczenie
• apatia
• zaburzenia słuchu
• zaburzenia mowy
• mowa nosowa
• wady zgryzu
• słabo rozwinięta klatka piersiowa
• trudności z koncentracją uwagi
• słabsze wyniki w nauce
• zmiany w budowie twarzoczaszki (twarz adenoidalna)
• ślinienie się

TRZECI MIGDAŁ A ROZWÓJ MOWY

Przerost migdałków może powodować u dzieci niedosłuch. Obserwujemy wtedy, że dziecko prosi o powtórzenie tego co powiedział rodzic/nauczyciel, pogłaśnia telewizor, zaczyna mówić głośno. Konsekwencją niedosłuchu mogą być zaburzenia rozwoju mowy.

Powiększony trzeci migdał powoduje oddychanie ustami i w konsekwencji nieprawidłową pozycję spoczynkową języka (najczęściej język znajduje się na dnie jamy ustnej lub między zębami/wargami), infantylne połykanie, a to wpływa na nieprawidłowy rozwój szczęki, co doprowadza do zmian w kościach twarzy i powoduje tzw. wysoko wysklepione podniebienie, wady zgryzu i wadliwą artykulację (najczęściej międzyzębowość).

 Jakie są zaburzenia mowy spowodowane przerostem trzeciego migdałka?

• międzyzębowość
• mowa bezdżwięczna
• mowa nosowa

       Terapia logopedyczna zawsze dostosowywana jest indywidualnie do potrzeb i trudności dziecka. Czasami dzieci, które miały usunięty migdałek oddychają ustami nawykowo i wówczas należy popracować nad prawidłowym torem oddychania (nosowym). Oddychanie przez usta sprzyja zwiotczeniu mięśni języka i twarzy. Wówczas celem terapii logopedycznej będzie usprawnienie pracy warg, języka, wypracowanie prawidłowej pozycji spoczynkowej języka, praca nad prawidłowym połykaniem i praca nad artykulacją, jeśli będą ku temu wskazania.

 Oddychanie przez usta uniemożliwia prawidłową pracę języka i warg podczas:

• połykanie
• jedzenia
• mówienia

LECZENIE

Jeśli obserwujesz u swojego dziecka objawy, które zostały wskazane powyżej, to udaj się do laryngologa.

 Większość lekarzy jest zdania, że nie powinno się usuwać migdałka gardłowego u bardzo małych dzieci czyli do ok 2. roku życia. Lekarze w pierwszej kolejności wprowadzają leczenie farmakologiczne i zalecają leki przeciwobrzękowe lub przeciwzapalne, a także leki udrażniające nos. Jest to jednak kwestia bardzo indywidualna. Niemniej jednak, gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi efektów albo przerost migdałka gardłowego utrudnia oddychanie przez nos, powoduje bezdechy, a tym samym uniemożliwia normalne funkcjonowanie oraz jest duże ryzyko powikłań ze strony uszu, zabieg adenotomii należy przeprowadzić nawet u małych dzieci.

Wskazania do adenotomii (zabieg wycięcia migdałka) to:

•  bezdech senny
• częste infekcje górnych dróg oddechowych
• zapalenie ucha środkowego z wysiękiem                                                  

                                                                                                           mgr Ewa Lisowska- neurologopeda

CZY TO AUTYZM?

A MOŻE OPÓŹNIONY ROZWÓJ MOWY?

       Wielu rodziców zastanawia się, dlaczego ich dziecko w wieku 2-3 lat nie mówi lub mówi bardzo niewiele. Szeroki dostęp do informacji z mediów powoduje, że opiekunowie sugerują się nimi, zamiast poszukać odpowiedzi u specjalisty. Zasiewa to w nich nie potrzebny niepokój, a ich dzieciom odbiera cenny czas na jak najszybsze rozpoczęcie terapii.

        Na co w takim razie zwrócić uwagę, aby odróżnić zaburzenia ze spektrum autyzmu od opóźnionego rozwoju mowy (ORM)?

       Pierwszym wyznacznikiem jest kontakt wzrokowy. Dziecko z autyzmem od początku ma trudność z patrzeniem na twarz rodzica, a w szczególności z patrzeniem w oczy. Dziecko z ORM nie będzie miało problemu z wymianą spojrzeń. Będzie chętnie poszukiwało wzroku drugiej osoby.

     Drugim kryterium jest gest wskazywania palcem. U dzieci prawidłowo się rozwijających pojawi się on około 9 miesiąca. Opóźnienie rozwoju mowy nie wpłynie na czas wystąpienia tego gestu. W przypadku autyzmu gest wskazywania palcem nie występuje, czasem jest zastępowany gestem sięgania z użyciem całej rączki.

     Zdolność do naśladowania. Dziecko mające ORM nie będzie miało kłopotu z naśladowaniem klaskania, podskoków, machania czy robienia min. Dziecko autystyczne zaś, samodzielnie nie wykona próby naśladowania.

       Rozwój mowy w obu zaburzeniach jest nieprawidłowy, lecz charakteryzują go pewne różnice. W przypadku autyzmu mowa rozwija się nieharmonijnie, występują częste regresy (dzieci tracą nabyte wcześniej słowa), a trudności nasilają się przed 3 rokiem życia. W opóźnionym rozwoju mowy nie ma wyraźnego nasilenia, ani regresu. Język od samego początku rozwija się powoli i nieprawidłowo.

     Jeśli jednak mowa zaczyna pojawiać się, zarówno w autyzmie, jak i w ORM charakteryzują ją pewne trudności. Dziecko z ORM myli głoski, zamienia ich kolejność w wyrazie, sepleni, ale używa prawidłowej intonacji. Dziecko z autyzmem mówi monotonnie, mechanicznie, nie używa prozodii. W obu zaburzeniach występują trudności gramatyczne. Jedynie w przypadku autyzmu, dziecko może automatycznie powtarzać zasłyszane wcześniej słowa/zdania (echolalia).

       Rozumienie mowy, w przypadku ORM najczęściej jest zachowane. Dziecko wykonuje proste polecenia („daj”, „połóż”, „chodź”), reaguje na imię, wskazuje rzecz, o którą pytamy. W przypadku zaburzeń ze spektrum autyzmu będą występować trudności z rozumieniem mowy. Dziecko może wydawać się „głuche” na to, co do niego mówimy, nie zareaguje na imię, nie wykona polecenia.

    Kolejnym ważnym wyznacznikiem jest kontakt z otoczeniem. Dziecko autystyczne nie dąży do kontaktów towarzyskich, a rodziców traktuje jedynie jako źródło zaspokojenia swoich potrzeb (nakarmienia, wykąpania, podania zabawki). Dziecko z opóźnionym rozwojem mowy nawiązuje prawidłowe kontakty z otoczeniem, okazuje emocje w stosunku do rodziców, chętnie się przytula, lubi być głaskane czy łaskotane.

       Zabawa. Normalne jest, że 2-latek lubi bawić się układając klocki, wkładając kołeczki do dziurek itp. Niepokojące się, kiedy dziecko zamiast używać zabawek zgodnie z ich przeznaczeniem, nadmiernie się im przygląda lub segreguje. Dzieci autystyczne zamiast jeździć samochodzikami będą obserwowały kręcące się kółka lub ruchome drzwi. Będą preferować zabawy samotne. Nie wejdą spontanicznie w etap zabaw symbolicznych (udawanych). Dziecko z opóźnionym rozwojem mowy będzie bawiło się zabawkami zgodnie z ich przeznaczeniem, będzie chętnie zapraszało innych do swoich zabaw, a po drugim roku życia zacznie wchodzić w okres zabaw udawanych (będzie udawało, że lalka je, zabawkowy telefon dzwoni, a kartonowe pudło może być autem).

       Na koniec warto zaznaczyć, że wymienione objawy nie stanową pełnej diagnozy i nie zastąpią wizyty u specjalisty. Autyzm, chociaż ma swoje kryteria diagnostyczne, nie musi w każdym przypadku przebiegać identycznie, podobnie jak ORM.

 mgr Ewa Lisowska, neurologopeda